Το ψηφιδωτό με την παράσταση τεθρίππου βρέθηκε σε σωστική ανασκαφική έρευνα της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας τα έτη 1973–1974 (ανασκαφέας: Χαράλαμπος Β. Κριτζάς) στο νοτιοδυτικό τμήμα του Άργους. Ανήκε σε σύνολο ψηφιδωτών που κοσμούσαν τα δάπεδα πολυτελούς οικίας (villa) νοτίως της Αρχαίας Αγοράς, ιδιοκτήτης της οποίας θα ήταν εξέχον πρόσωπο της πόλης.
Η παράσταση, που δεν σώζεται ολόκληρη, έχει φιλοτεχνηθεί με ψηφίδες από ασβεστόλιθο και μάρμαρο για ορισμένες λεπτομέρειες. Σε πλαίσιο με πλοχμό και σπειροειδή μαίανδρο σώζεται το δεξί τμήμα της σύνθεσης με τέσσερα άλογα σε απόδοση τριών τετάρτων να σύρουν άρμα. Τα άλογα παριστάνονται σε βηματισμό, ενώ στο κάτω τμήμα, σε δέλτους με λαβές (tabulae ansatae), πληροφορούμαστε τα ονόματά τους: Ξάνθος, Λάδας, Δράκων, Πρωτεύς. Ξάνθος ονομαζόταν το άλογο του Αχιλλέα, αλλά και του Έκτορα. Τα ονόματα Δράκων και Πρωτεύς ίσως ήταν επίσης εμπνευσμένα από τη μυθολογία. Το Λάδας, που αποδίδεται στο λευκό άλογο, προέρχεται πιθανώς από τον ομώνυμο Σπαρτιάτη δρομέα, οι επιδόσεις του οποίου ήταν παροιμιώδεις. Από τον Παυσανία γνωρίζουμε ότι ανδριάντας του υπήρχε κοντά στο ναό του Λυκείου Απόλλωνα στην Αρχαία Αγορά του Άργους (Παυσανίας, ΙΙ.19,7· για τα ονόματα των αλόγων βλ. Κοκκίνη 2012, 95–96).
Στο αριστερό τμήμα της σύνθεσης εικονιζόταν το άρμα, από το οποίο σώζεται μόνο η απόληξη της μιας ρόδας, ίσως και ο αρματοδρόμος. Το συγκεκριμένο τέθριππο θα πρέπει να είχε νικήσει σε αρματοδρομία (Κριτζάς 1973–1974, 242). Είναι, μάλιστα, πιθανό ο ιδιοκτήτης του νικηφόρου άρματος να ήταν ο κάτοχος της πολυτελούς έπαυλης την οποία κοσμούσε το ψηφιδωτό.
Στον ελλαδικό χώρο το θέμα του νικηφόρου τεθρίππου δεν απαντά συχνά (για παρόμοιο ψηφιδωτό των μέσων του 3ου αι. μ.Χ. από τη Θεσσαλονίκη βλ. Ασημακοπούλου-Ατζακά 2011, 380–386, εικ. 10, πίν. ΧΙΙ). Αποτελούσε, ωστόσο, προσφιλές θέμα σε ψηφιδωτά των ρωμαϊκών χρόνων και σύμβολο τύχης (Dunbabin 1982, 86 κ.α.).
Προέλευση: Άργος, σωστική ανασκαφική έρευνα στο οικόπεδο Μπονώρη (οδός Τριπόλεως)
Προτεινόμενη χρονολόγηση: α΄ μισό 4ου αι. (βλ. Ασημακοπούλου-Ατζακά 1987, 54 σημ. 9)
Διαστάσεις: μήκος 1,60 μ., πλάτος 1,83 μ.
Δημοσιεύσεις
Βυζαντινό Μουσείο Αργολίδας. Κατάλογος μόνιμης έκθεσης, επιστ. επιμ. Δημήτρης Αθανασούλης και Αναστασία Βασιλείου, Αθήνα 2016, 45 αρ. 29 (Αναστασία Βασιλείου)
Φωτεινή Κοκκίνη, Η απεικόνιση του καθημερινού βίου στα ψηφιδωτά δάπεδα του ελλαδικού χώρου κατά τη ρωμαϊκή αυτοκρατορική περίοδο (διδ. διατριβή – ΕΚΠΑ & Université Paris Ouest – Nanterre La Défense), Αθήνα 2012, τόμ. Ι, 95–97
Χαράλαμπος B. Κριτζάς, «Οδός Τριπόλεως 7β (οικόπεδον αδελφών Μπονώρη)», Αρχαιολογικόν Δελτίον 29 (1973–1974) τόμ. B2, 230–242 (ιδίως 242, σχέδ. 15η, πίν. 166β)
Βιβλιογραφία
Παναγιώτα Ασημακοπούλου-Ατζακά, Σύνταγμα των παλαιοχριστιανικών ψηφιδωτών δαπέδων της Eλλάδος, II. Πελοπόννησος – Στερεά Eλλάδα, Θεσσαλονίκη 1987, 54 σημ. 9
Παναγιώτα Ασημακοπούλου-Ατζακά, «Ψηφιδωτά δάπεδα με εικονιστικό διάκοσμο στη Θεσσαλονίκη κατά τη ρωμαϊκή αυτοκρατορική περίοδο», Νάματα. Τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Δημήτριο Παντερμαλή, επιστ. επιμ. Σ. Πινγιάτογλου και Θ. Στεφανίδου-Τιβερίου, Θεσσαλονίκη 2011, 373–394
Katherine M.D. Dunbabin, “The Victorious Charioteer on Mosaics and Related Monuments”, American Journal of Archaeology 86 (1982) 65–89 (ιδίως 69 σημ. 35, 87 αρ. 1)
Το ψηφιδωτό με το τέθριππο μπορείτε να το δείτε στην πρώτη ενότητα της μόνιμης έκθεσης του Βυζαντινού Μουσείου Αργολίδας με τίτλο «Μια αυτοκρατορία γεννιέται».
Συντάκτης: δρ Αναστασία Βασιλείου